De laatste eer

De begrafenis van haar stiefvader regelde en leidde sergeant-majoor Terese Kammelar (48) zelf. Er kwam geen begrafenisondernemer bij te pas. Het afscheid verliep helemaal zoals haar familie en zij het in gedachten hadden. Persoonlijk, emotioneel en betrokken. En dat viel op. Na de begrafenis werd Terese overweldigd door alle complimenten over hoe sterk ze was. Sindsdien volgt ze haar hart: ze begon aan een opleiding tot Begrafenisondernemer en startte haar eigen begrafenisonderneming. 

Terese en haar stiefvader waren twee handen op één buik. Toen hij stierf, wist ze meteen hoe zij hem een laatste eer wilde bewijzen: door zijn begrafenis zelf te regelen. Ook al had ze dat nog nooit gedaan. “Ik had het gevoel dat ik dat echt wilde doen, eigenlijk was het zelfs vanzelfsprekend”, vertelt Terese.

“Hoewel het emotioneel zwaar was, wilde ik het per se voor hem en mijn moeder doen. Het was heel akelig, zo’n stoer type ben ik niet. Ik heb voor de begrafenis zelfs nog moeten overgeven van de schrik. Maar het verliep helemaal zoals ik het wilde. Alleen toen ik tijdens het afscheid zijn laatste woorden uitsprak, had ik het even heel moeilijk.”

Groot was haar verbazing toen ze na de begrafenis uit allerlei hoeken complimenten kreeg. “Zelfs de medewerkers van het crematorium vertelden dat ze kippenvel kregen van de plechtigheid.” Dat deed haar goed. Zo goed dat ze besloot om een opleiding tot Begrafenisondernemer te volgen, naast haar werk als sergeant-majoor bij de Luchtmacht.

“Tot nu toe wilde ik niets met de dood te maken hebben, ik denk dat dat een soort zelfbescherming was. Als militair op missie zag ik de vlag immers al zo vaak halfstok hangen. Maar het afscheid van mijn stiefvader deed iets met me. De betrokkenheid en verbondenheid die ik door het regelen van de begrafenis voelde, raakten me op een positieve manier. Dat gun ik anderen ook.”

Toegelaten worden op het meest intieme moment

“Of je nu een militaire ceremonie of een afscheid regelt; uiteindelijk komt het op hetzelfde neer”, zegt Terese nuchter. “Net zoals mensen van militairen verwachten dat ze het hoofd koel houden en weten wat ze doen, verwachten ze dat ook van begrafenisondernemers."

"De grote uitdaging bij een begrafenis is om het zo respectvol mogelijk te doen en aandacht te besteden aan de rouwverwerking van de nabestaanden. Ik weet maar al te goed dat ik het meteen goed moet doen."

"Nabestaanden laten jou toe op een intiem moment in hun leven en vertrouwen erop dat jij het afscheid voor hen regelt. Dat is een eer en dat vertrouwen mag je niet beschamen. Er is geen ruimte voor fouten. Ze moeten blind op jou kunnen vertrouwen. Daarom vond ik het belangrijk om een opleiding te volgen.”

Vanaf het moment dat ze met de opleiding was begonnen, vloog Terese door de leerstof. “Officieel was er een half jaar voor de opleiding voorzien, maar omdat ik mijn tijdindeling zelf kon bepalen, werkte ik goed door. Hoe meer ik las, hoe meer ik wilde leren. Daardoor rondde ik de opleiding in vier weken af."

"Ik leerde vooral dat het bij het verzorgen van een begrafenis niet alleen om de praktische organisatie gaat, maar ook om correcte verzorging van de overledene. Die informatie hielp mij heel veel. Ik merkte dat we bij het verzorgen van mijn stiefvader heel wat beginnersfouten hadden gemaakt. Het was daarom essentieel om de basics te leren. Hoe je een overledene gemakkelijk een jasje aandoet bijvoorbeeld. Maar ook hoe je een pacemaker verwijdert. Dat zijn handelingen die er allemaal bij horen.”

 “Ik behandel elke begrafenis alsof hij voor mijn eigen dierbare is."

Na haar opleiding startte Terese haar eigen begrafenisonderneming: Papilionem. Dat is Latijn voor vlinder. “De naam heeft een mooie symboliek. De vlinder staat symbool voor de transformatie die wij als mensen ook maken van het leven naar de dood. Veel culturen geloven bovendien dat vlinders de ziel van overledenen met zich meedragen.”

Iets wezenlijks voor een ander betekenen

Bij de begrafenissen die Terese begeleidt, ervaart ze dezelfde voldoening en drive als bij het afscheid van haar stiefvader. “Ik vind het een hele eer om zo’n taak voor iemand te mogen vervullen. Als ik een begrafenis organiseer, dan doe ik dat met hart en ziel. Van het regelen van de formaliteiten tot het verzorgen van de overledene: ik behandel het afscheid alsof het voor een van mijn eigen dierbaren is.”

De dagen voor en na de begrafenis vormen het begin van de rouwverwerking. Terese vindt het belangrijk om nabestaanden daarmee te helpen. “Ik neem de praktische organisatie en alle andere formaliteiten van hen over. Zo ontstaat er bij hen ruimte om te rouwen. De dagen voor de uitvaart betrek ik hen zoveel mogelijk bij het proces. Ik probeer iedereen een rol te geven die bij hem of haar past. Dat helpt bij de verwerking."

"Ik vind het belangrijk dat de begrafenis wordt zoals zij het willen en niet zoals ze denken dat het moet. Het is daarom belangrijk om goed te luisteren. Toen de uitbater van een motorzaak overleed, vroeg ik zijn mecaniciens bijvoorbeeld om de winkel te poetsen en op te ruimen. Dan kon hij opgebaard worden tussen zijn geliefde motoren. Het is fijn om zoiets voor iemand anders te kunnen doen.”

De erkenning en waardering die ze verdienen

Ondertussen begon Terese nóg aan een cursus bij NHA: een cursus psychologie. “Een mooie aanvulling zowel voor mijn eigen onderneming als voor mijn werk bij defensie. Bij defensie ben ik niet alleen militair, maar ook traumarisicomanager, waarbij het belangrijk is om trauma’s vroeg te signaleren."

"Voor mijn werk als begrafenisondernemer komt de opleiding van pas bij het begeleiden van mensen in hun rouwverwerking. Soms voelen mensen zich bijvoorbeeld schuldig, omdat ze sinds een overlijden nog niet hebben geweend om het verlies. Door de opleiding psychologie kan ik emoties beter verklaren en nabestaanden daardoor beter helpen. Iedereen gaat er op een andere manier mee om. Dat helpt.”

Daarnaast ziet Terese mogelijkheden om haar werk bij defensie te combineren met haar werk als begrafenisondernemer. Ze zou het fijn vinden om iets te kunnen betekenen voor oud-collega’s van defensie. “Voor actieve militairen hebben we van alles geregeld. Maar wanneer mensen die ooit voor onze vrijheid hebben gediend sterven, hebben ze ook recht op erkenning en waardering. Ook al is het twintig jaar geleden. Daarom wil ik me specialiseren in begrafenissen met een militair karakter. Met de Belgische vlag op de kist, dragers van defensie en het signaal taptoe. Dat verdienen ze.”

 “Als ik een begrafenis organiseer, dan doe ik dat met heel mijn hart en gevoel"