Overwerkt of net ziek van verveling?

 
Barstende koppijn en een geheugen als een zeef. Doodop, maar toch slecht slapen. Het zijn symptomen van een burn-out, tegenwoordig volksziekte nummer één. Een diagnose die minder vaak gesteld wordt, is die van de bore-out. Wat houden die twee ziektes in? En belangrijker nog: hoe vermijd je dat je ze krijgt? In gesprek met psycholoog Marly Sinke.

Uit ons onderzoek blijkt dat 30 procent van de ondervraagden vindt dat ze het altijd te druk hebben. Als je geen momentje rust hebt, kan dat stresserend zijn. Gevaarlijk, want stress is de grootste oorzaak van een burn-out, vertelt Marly Sinke, psycholoog en leraar psychologie bij NHA.

“Een burn-out betekent dat iemand uitgeput is”, vertelt Marly. “De oorzaak daarvan is lang aanhoudende stress. Af en toe eens stress hebben, is normaal en kan zeker geen kwaad. Wanneer een stresserende periode lang duurt, kan het wél gevaarlijk worden. Concentreren wordt moeilijker, je hartslag stijgt en je krijgt hoofdpijn. Je raakt overspannen."

 
"We leven steeds meer in een ik-maatschappij"

De boosdoener: cortisol 

Wanneer je stress hebt, maakt je lichaam cortisol aan. Ook wel het stresshormoon genoemd. Dankzij cortisol kun je in stresserende situaties langer op 110 procent functioneren. Op zich handig. Maar cortisol zorgt er op lange termijn voor dat er lichamelijke en mentale klachten ontstaan. Neem je niet genoeg rust? Dan riskeer je een burn-out.

“Als iemand lange tijd overspannen is, kan dat leiden tot een burn-out”, waarschuwt Marly. “Het verschil tussen overspannen zijn en een burn-out is de intensiteit van de klachten en de hersteltijd. Ben je overspannen, dan heb je een paar weken rust nodig om te herstellen. Iemand met een burn-out kan niet meer normaal functioneren. Revalideren? Dat duurt zeker een halfjaar, maar kan nog veel langer duren.”
 

Ziek van verveling

Niet te veel hooi op je vork nemen dus. Al is geen mentale uitdaging óók niet goed. Dat kan namelijk leiden tot een bore-out. Iemand met een bore-out is letterlijk ziek van verveling. De klachten? Die zijn vergelijkbaar met die van een burn-out. En ook al wordt de diagnose bore-out veel minder vaak gesteld dan een burn-out, toch geeft 23 procent van de ondervraagden aan zich vaak te vervelen.

“Een bore-out komt vooral voor bij hoogbegaafden en bij mensen met een laag zelfbeeld”, legt Marly uit. “Mensen worden niet genoeg uitgedaagd en durven dat niet tegen hun werkgever te zeggen. Ze vervelen zich op hun werk, zitten heel de tijd op sociale media, proberen er toch uit te zien alsof ze het druk hebben en verbergen zo hun verveling. Dat zorgt voor stress. Als zo’n situatie lang duurt, zorgt dat uiteindelijk voor dezelfde symptomen als bij een burn-out.”
 

Wees er op tijd bij

Bij beide kwalen is Marly’s advies: zoek op tijd hulp. “Ben je overspannen of juist extreem verveeld? Praat er dan over. Met een collega, familielid of een therapeut. Als je leert waarom je veel te hard werkt of juist niet op gang komt, dan kun je daar iets aan veranderen. Als dat lukt, kun je een burn- of bore-out te snel af zijn en bespaar je jezelf een heleboel problemen.

Soms is een weekje vakantie al genoeg om voldoende uit te rusten en een burn-out te vermijden. Een bore-out aanpakken? Daag jezelf uit. Doe iets buiten je comfortzone. Wacht je te lang af, dan kan het zijn dat je maandenlang uit de running bent.”
 

Vaker en jonger

Steeds meer mensen krijgen een burn-out. En dat ook op steeds jongere leeftijd. Hoe komt dat eigenlijk? “We leven steeds meer in een ik-maatschappij”, legt Marly uit. “Dat wil zeggen dat we heel individualistisch zijn en ons aan anderen spiegelen. Van jongs af aan leren we dat we alles kunnen realiseren, zolang we ons best maar doen. Lukt iets niet, dan ligt dat dus aan jezelf."

"Op scholen ligt de nadruk op goede punten. Ben je ergens niet goed in, dan wordt dat afgestraft met een buis. Er wordt weinig rekening gehouden met leerlingen die andere talenten hebben. Bovendien staan sociale media vol met mensen die een zogenaamd perfect leventje hebben. Jongeren die zich met influencers vergelijken, kunnen zich minderwaardig voelen.”

 
"Of je nu graag kickbokst of
kookt, doe het gewoon.
Besteed aandacht aan wat jou ontspant.”

Balans is de sleutel

Hoe kun je vermijden dat je met één van beide problemen te maken krijgt? Volgens Marly is het sleutelwoord: balans. “Zorg voor een goede verdeling tussen werk en privé. Werk niet te hard, maar daag jezelf wel uit. Zorg voor gezonde voeding en genoeg beweging, maar vergeet vooral niet om af en toe te genieten van je lievelingsgerecht. En zorg voor voldoende sociaal contact.”

Rust, beweging en een hobby

Rust en ontspanning zijn de beste bescherming tegen cortisol. Daarom raadt Marly aan om veel in de natuur te gaan wandelen. “Het is wetenschappelijk bewezen dat de natuur een ontspannende invloed heeft. Dus wandel eens door een park in plaats van door de stad.” Wel beklemtoont ze dat ontspannen voor iedereen anders is. Kies dus gewoon iets wat jij leuk vindt.

Een burn- of bore-out vermijden is niet altijd mogelijk. Bepaalde patronen zijn nu eenmaal moeilijk te doorbreken. Gebeurt het toch? Zoek dan hulp bij een therapeut of coach. Die helpt je om ongezond gedrag te herkennen en gezond gedrag aan te leren.

Marly raadt mensen met een burn-out naast rust ook een hobby aan. “Zoek je een hobby? Denk dan aan de dingen die je als kind graag deed. Klom je het liefst in bomen? Zoek dan een actieve hobby in de natuur. Was je vroeger veel creatief bezig? Begin dan met verven of haken. Vind jij koken ontspannend? Begin dan te koken. Ontspan jij door kickboksen? Doe dat dan gewoon!
 

Burn-out? Herken de alarmbellen!

Wil jij weten hoe je een burn-out of een bore-out herkent? Of hoe je kunt zien dat er een op komst is? Let dan goed op de volgende symptomen: